Ba phút sự thật

Phùng Quán Báo Phụ nữ tp. HCM, Xuân 1993
Trong cuộc đời làm văn của tôi, tôi mắc phải một khuyết điểm trầm trọng: Diễn đạt dài dòng. Người đầu tiên dạy cho tôi sự hàm súc, cô đọng trong nghệ thuật ngôn từ là một thanh niên Cuba. Anh tên là Angtôniô Ếchxêvania (José Antonio Echevarria), biệt danh là Măngđana (Manzana - Quả táo). Anh mới 22 tuổi, sinh viên khoa ngữ văn. Ngày đó đất nước Cuba còn sống dưới chế độ độc tài Batitsta (ngày nay đất nước Cuba lại đang sống trong chế độ độc tài của anh em nhà Castrol: Fidel Castrol và Raul Castrol - Hồ Như Hiển). Thói dối trá, đạo đức giả, lừa bịp được bọn Batitsta chọn làm quốc sách cai trị dân. Quốc sách này được lũ khuyển ưng văn hóa, văn nghệ tô vẽ, dệt gấm thêu hoa, nên ngày càng trở nên độc hại, ru ngủ không ít người Cuba vốn hào hiệp, cả tin, nhiệt tâm và lương thiện. Măngdana tham gia tổ chức bí mật nhằm lật đổ chế độ Batítsta. Anh cùng với mấy người bạn thân tín trong tổ chức hoạch định một kế hoạch xé toạc bức màn quốc sách lừa mỵ của bọn độc tài và nói rõ sự thật với nhân dân. Kế hoạch khá mạo hiểm: Đánh chiếm Đài phát thanh quốc gia vào giờ phát thanh ca nhạc, giờ mà không một người dân Cuba nào không ngồi bên máy thu thanh. Sau khi đã dự liệu tính toán kỹ lưỡng đến cả những chi tiết nhỏ nhặt nhất trong kế hoạch đánh chiếm, Măngdana cùng với bạn anh biết chắc rằng chỉ chiếm nổi đài phát thanh trong vòng 3 phút, có nghĩa là 180 giây đồng hồ, sau đó bọn bảo vệ dài sẽ tiêu diệt anh… Vậy là bài nói chuyện của anh sẽ phải chấm hết ở giây đồng hồ thứ 181. Anh đặt tên cho kế hoạch mạo hiểm này là "Ba phút sự thật". Điều làm Măngdana lo lắng nhất không phải là việc đánh chiếm Đài phát thanh, cũng không phải là cái chết. Cái khó là anh phải nói được sự thật với nhân dân chỉ trong vòng ba phút! Kết quả, Măngdana cùng các bạn anh, với lòng dũng cảm siêu phàm và tn thông minh tuyệt vời của tuổi trẻ, đã thực hiện chiến công thần kỳ này một cách toàn vẹn đúng như kế hoạch đã định: Bài nói của anh chấm hết vào đúng vào lúc những loạt đạn tiểu liên bắn thẳng vào ngực anh, vào tim anh ở giây thứ 181. Sau ngày Cách mạng Cuba thành công, Ăngtôniô Ếchxêvania được nhà nước xã hội chủ nghĩa Cuba truy tặng danh hiệu Anh hùng dân tộc. Chiến công của anh được nhà thơ Nga Xô viết Éptusenkô viết thành bản tráng ca nổi tiếng "Ba phút sự thật". Câu chuyện về Măngdana dạy tôi một bài học lớn về nghệ thuật ngôn từ. Cả những đề tài lớn lao nhất như sự thật, như chân lý, đều có thể diễn đạt nó trong vòng 180 giây đồng hồ với điều kiện tác giả phải sẵn sàng đem mạng sống trả giá cho những giây đồng hồ quý báu đó. (Sài Gòn 13-2-1993) Ba phút sự thật(Evgeni Evtushenko) Có một chàng trai tên là Mansana Mắt trong veo như suối nguồn buổi sáng, Hồn nghệ sĩ ồn ào như căn phòng áp mái Nơi chim câu, ghita với hội họa sống chung. Mansana thích những bắp ngô non ngọt ngào Yêu dã cầu, trẻ con, chim chóc và cây cối Đã không ít lần trái tim anh đập vội Vì mắt ai vô tình liếc dưới hàng mi. Dù ngoại hình vẫn giống một thiếu niên Nhưng tâm hồn Mansana chín chắn, Với những kẻ đạo đức giả và dối trá, Anh nghiệt ngã nghiêm túc khác thường. Mà dối trá ở Cuba thì vô cùng trắng trợn Khắp các toà nhà công sở tràn lan, Dối trá ngự trên xe riêng tổng thống, Và ngả ngốn như chủ nhân đích thực. Dối trá đầy khắp các trang nhật báo Và bắt đầu từ sáng tinh sương Lẫn trong các chương trình ca nhạc Dối trá thét gào trên loa phóng thanh. Và thế là chàng trai Mansana Không vì vinh quang, đơn giản vì sự thật, Mà anh muốn toàn Cuba được biết, Cùng với các bạn mình chiếm đài phát thanh! Vào phòng cách âm tay lăm lăm khẩu súng Giật mic từ tay nữ ca sĩ thính phòng, Bằng tiếng nói Cuba, niềm tin và dũng cảm Anh nói sự thật với nhân dân. Ba phút! Chỉ có ba phút thôi! Tiếng súng vang. Sau đó là tĩnh lặng Viên đạn của Batista đã trở thành dấu chấm Hết câu. Dù anh còn nói dở dang Rồi nhạc rock-n-roll lại vang vang... Còn anh đã trở thành bất khuất Mang đời mình đổi lấy ba phút cho sự thật Anh ngã xuống hạnh phúc ngời gương mặt trẻ thơ... Tôi muốn nói với thanh niên toàn thế giới! Bất cứ đất nước nào dối trá vẫn hoành hành, Khi báo chí nói dối không mệt mỏi – Hãy nhớ gương Mansana, các bạn ơi! Sống như anh - đừng mải miết chơi bời Đối mặt với cái chết, quên tiện nghi êm ấm, Nói sự thật, dù chỉ trong ba phút! Chỉ ba phút thôi! Rồi bị giết cũng cam lòng! (1962) Nguồn: chungta.com