Một kết luận khiến nhiều người sững sờ: kẻ thành công trong đường đời (giàu hơn và có địa vị xã hội cao hơn) nhiều khi không phải là người giỏi giang mà đơn giản chỉ là những kẻ liều lĩnh hơn, dám làm... láo hơn.
______________Vương Trí Nhàn
Vương Trí Nhàn
(TBKTSG) -
Nghề nghiệp buộc tôi luôn luôn phải trở lại với văn chương quá khứ. Qua
các trang sách đã đọc, tôi hiểu con người thời nào cũng có những nỗi đau
khổ lớn lao. Song, nếu được so sánh, tôi vẫn cảm thấy so với họ, con
người thời nay đau đớn gấp bội.
Đau đớn không phải do “trời xanh” hay “con tạo” gây
ra, mà đơn giản do cái xu thế chi phối cả xã hội lôi cuốn người ta, đau
khổ do người nọ gây ra cho người kia, hoặc suy đến cùng là do chính mỗi
người tự chuốc lấy. Cuộc sống trần trần trong ánh ngày đấy mà như trong
cơn mê, và thỉnh thoảng người ta tỉnh ra thì cũng lập tức biết rằng tất
cả đã muộn, tình thế vô phương cứu chữa.
Trong mục Trà dư tửu hậu trên TBKTSG số 10-2008, tôi
đã kể về một cô giáo trẻ chạy trốn khỏi nghề dạy học. Cô không đương nổi
nỗi đau mà nhiều thầy giáo có lương tâm bây giờ phải gánh chịu: không
có được lớp học trò tử tế để có thể yêu thương tin tưởng, cống hiến hết
mình cho nghề.
Những nỗi đau tương tự như thế diễn ra hàng ngày đến
mức người ta đâm ra dạn dày không muốn nghĩ tới. Lớp người năm nay sáu
mươi, bảy mươi tuổi chúng tôi thỉnh thoảng lại có những buổi họp lớp.
Một kết luận khiến nhiều người sững sờ: kẻ thành công
trong đường đời (giàu hơn và có địa vị xã hội cao hơn) nhiều khi không
phải là người giỏi giang mà đơn giản chỉ là những kẻ liều lĩnh hơn, dám
làm... láo hơn.
Trở thành công chức nhà nước, chúng tôi thèm được làm
việc trong những cơ quan mà người đứng đầu thạo việc hơn mình, để rồi
khốn khổ thay, đó là ao ước không mấy người đạt được. Nhưng thôi, những
nỗi đau đó xem ra còn có vẻ “sang trọng” quá. Có nhiều nỗi đau cụ thể
hơn, đời thường hơn. Chẳng hạn bạn hãy tìm đến một gia đình nào đó có
đứa con bị nghiện hút.
Bây giờ cuộc mưu sinh quá lôi cuốn, đến mức nhiều
người nhắm mắt bỏ qua, con hư mặc kệ, hàng ngày nhẫn nại mở tủ cung cấp
cho con tiền bạc tiêu xài. Bản thân thì lấy sự chi tiêu tốn kém cho con
làm cái cớ để bước sâu thêm vào vòng tham nhũng hoặc buôn gian bán lận,
cốt bòn rút được của cải của thiên hạ và lấy đó làm điều hãnh diện.Song,
bên cạnh những người mê muội vẫn còn những người tỉnh táo hơn và tấn bi
kịch tinh thần của họ bắt đầu từ sự tỉnh táo đó.
Sau những cố gắng tuyệt vọng để cứu vớt đứa con hư và
tìm cách đưa nó về con đường chính đáng, nhiều gia đình rơi vào bất lực
và tuyệt vọng. Đến nước ấy, người ta chỉ có cách từ con, rồi lo chạy
chọt để tống con vào trại cai nghiện và thầm mong mỏi một điều ngược
đời: mong cho đứa con rứt ruột của mình chết đi càng sớm càng tốt. Vâng,
đúng thế vậy! Hãy hình dung cái cảnh những bậc cha mẹ mặt lạnh như tiền
đến đón đứa con mang đi mai táng, xem như thoát được một gánh nặng và
một nỗi nhục nhã. Chẳng phải đó là tình cảnh phi nhân văn nhân đạo, tức
trái với tính bản thiện của con người, những tình thế xưa nay chưa từng
có mà chỉ ngày nay mới có?
Hàng ngày báo chí loan tin bao nhiêu kiểu giết người
mà tôi không muốn kể ra ở đây vì thấy quá kinh dị. Chỉ nói một ca nhẹ
hơn, một cháu bé trong cơn điên thèm chơi game, bóp cổ bà già hàng xóm
lấy tiền. Tôi ngờ là trong số những người thân của cháu nhỏ này, một lúc
nào đó, trong đầu óc sẽ quẩn lên câu hỏi, con mình hay cháu mình có còn
là người nữa không. Nỗi đau của những người đó - khi mơ hồ dự đoán
tương lai của đứa trẻ - chắc chắn là một nỗi đau vô bờ.
Một người mẹ có hai con có mặt trong chiến tranh. Đứa
lớn không trở về, nhưng tấm bằng liệt sĩ mang lại cho bà sự kính trọng
của họ hàng và xóm giềng. Đứa em thì ngược lại, trở về với một tâm hồn
lạnh giá. Gã tự dành cho mình cái quyền hư hỏng phá phách làm càn để bù
lại bao nhiêu gian khổ đã hủy hoại gã trong những năm tuổi trẻ. Không
nghiện hút, chỉ cần rượu chè, cờ bạc đề đóm thôi, gã cũng đã thành một
hiện thân của bệ rạc và tha hóa. Trong cơn buồn bã bất lực, có lúc bà mẹ
chép miệng: “Thà nó cứ chết đi như thằng anh, tôi nghĩ lại thấy đỡ vô
phúc hơn là quay trở về hành hạ tôi như thế này”!
Trong cái câu than thở bồng bột cất lên ấy, tôi nghe
ra một tiếng khóc thống thiết. Hạnh phúc cuối cùng của con người xưa nay
là tình yêu cuộc sống, thấy rằng cuộc sống có ý nghĩa. Chỉ nhờ có được
điều hy vọng tự nhiên đó mà con người vượt lên được bao nhiêu thách thức
gặp phải trên đường đời. Nay cái ý nghĩa lớn lao đó nhiều người không
tìm thấy. Tương lai trở nên vô vọng. Cuộc sống chỉ còn chuồi đi theo
thói quen. Tự mình chứng kiến sự hư hỏng của mình và những người thân
của mình - hỏi có nỗi đau khổ nào hơn, và về mặt này, những lớp người
tiền bối làm sao có thể so sánh với nhiều người chúng tôi hôm nay
được!
